Yapılan bilimsel çalışmalar Ünye’nin Anadolu’daki en eski yerleşim yerlerinden biri olduğunu gösteriyor. Ünye’de yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında yontma taş ve cilalı taş devirlerine ait aletler, kaplar ve iskeletler bulunmuştur. Yapılan kazı çalışmaları (M.Ö.) XV. bin yıla kadar uzanan bir yerleşik hayatın Ünye’de olduğunu kesin olarak göstermektedir.
Ünye’ye M.Ö. 8 yüzyıldan itibaren Ege denizi kıyılarındaki kolonilerden gelen ve Karadeniz kıyılarında koloniler kuran koloniciler, Ünye’ye de koloniler kurmuşlardır. Sinop’ta koloniler kuran Miletli koloniciler Ünye’ye bir ticaret kolonisi kurmuşlardır. Bu bilgiye dayanarak Ünye’nin kesin olarak kuruluşu yaklaşık olarak M.Ö. 750 tarihleridir.
M.Ö. 550 yılında Persler Ünye’ye de hâkim oldular. Persler Anadolu’dan çekildikten sonra Karadeniz kıyılarında Pontus Devleti kuruldu. M.Ö. 63 yılında Roma İmparatorluğu Pontus Devletini yıkarak Ünye ve çevresine kesin olarak hâkim oldu. Roma M.S. 395’de ikiye bölündüğünde Ünye Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun sınırları içinde kaldı.
1080 yılında Ünye ile birlikte Karadeniz sahilleri Büyük Selçuklu İmparatorluğu’na bağlanmıştı. Danişmentliler Canik bölgesinde hüküm sürdüler ve o dönemde bölge İslamlaştı. Osmanlı İmparatorluğunun bölgeyi hâkimiyetine almasına kadar Ünye Beyliklerin hâkimiyetinde kaldı.
Ünye, Osmanlı idaresine, 1461 tarihinde Fatih Sultan Mehmed Han’ın bizzat başında sefere çıktığı ordunun Trabzon Rum İmparatorluğu dâhil Kafkasya’ya kadar Osmanlı topraklarına kattığı dönemde, Ünye’nin de bağlı bulunduğu Hacı Emir Beyliği’ ni de ortadan kaldırması ile Osmanlı İmparatorluğunun egemenliğine girdi.
Evliya Çelebi 1640 yılında Ünye’yi de ziyaret etti. Seyahatnamesinde Ünye’nin Ünyes adında bir kral tarafından kurulduğunu anlatmaktadır. Buda bize Ünye adının nereden geldiği hususunda bilgi vermektedir ki; bu da tarihi gerçeklere uygun bir değerlendirmedir.
1867 yılında yapılan taksimata göre Ünye, Trabzon vilayetine bağlı Canik sancağının 4 kazasından biri olmuştur.
19. yüzyıl sonlarında Ünye’nin nüfusu 10 bin civarındaydı. Köyler ile birlikte bu nüfus 50 bini bulmaktaydı. Rusya’nın 1877–78 Osmanlı-Rus Savaşından sonra Kafkasya’da Müslüman nüfus üzerinde katliam ve baskı uygulaması ile halk diliyle 93 harbinden sonra Anadolu’ya kitleler halinde göçler başladı. Gürcüler de bu tarihlerden sonra Ünye’ye gelmeye başlamışlardır. Muhacir olarak adlandırılan Kafkasyalı Müslümanlar daha çok padişahın mülkü olan arazilere yerleştirilmişlerdir. Kendilerine bir süre için askerlik muafiyeti de tanınmıştır. 1893 yılında bölgede sıtma salgını ortaya çıktı ve Ünye karantina altına alındı.
I. Dünya savaşında Ruslar, Doğu Anadolu dâhil Harşit Irmağına kadar ilerledi. Bunun üzerine Kafkasya’dan yine kitleler halinde Müslüman ahali göçü başlamıştır. 1915-16 yıllarında Ünye Rus savaş gemileri tarafından bombalandı. Bu tarihlerde kıtlık savaş gibi nedenlerden dolayı Ünye’de sıtma salgını ortaya çıkmıştır. Kurtuluş Savaşı döneminde de Ünye halkı savaşa tam destek vermiştir. T.B.M.M.’nce Ordu il yapıldı ve Ünye Ordu’ya bağlı bir kaza haline getirildi. Son yapılan nüfus sayımına göre Ünye’nin nüfusu 72.800 dür.
This page has the following sub pages.